Maar welke vorm?
Haaruitval is het bovenmatig verliezen van haren. Elke dag verliest de mens gemiddeld 100 haren. Omdat er ook ongeveer 100 haren per dag bij groeien, is de balans meestal goed en heeft dit haarverlies geen zichtbare gevolgen. Verliest iemand dagelijks echter duidelijk meer dan 100 haren, dan spreekt men van ‘officiële’ haaruitval. Ook wel alopecia of effluvium genoemd. In dit geval is het haarverlies duidelijk zichtbaar omdat de haardos is uitgedund of omdat er kale plekken op het hoofd ontstaan.
Er zijn meerdere vormen van haaruitval, met verschillende oorzaken. Drie van de meeste voorkomende soorten zal ik hieronder bespreken.
Alopecia androgenetica – schuld van je ouders?
Alopecia androgenetica, ook wel androgenetische alopecia genoemd, is de Latijnse naam voor de meeste voorkomende vorm van haaruitval. Deze vorm van haaruitval is grotendeels erfelijk bepaald – bedank dus je (groot)ouders maar…
Alopecia androgenetica ontstaat onder invloed van androgenen, de ‘mannelijke’ hormonen. Voor de duidelijkheid: dit soort haaruitval komt zowel bij mannen als vrouwen voor, zij het bij vrouwen in lichtere mate. Het wordt veroorzaakt doordat het hormoon dihydrotestosteron (DHT) zich hecht aan de cellen van de haarfollikels, waardoor het verloop van de groeifase van het haar sneller is en de schacht van het haarzakje wordt verkleind. De verkorte groeifase van het haar en verschrompelde haarzakjes zorgen ervoor dat er bij mannen sprake is van kaalheid en dat vrouwen vaak te maken krijgen met een diffuse vorm van haaruitval. Bij mensen met erfelijke aanleg voor alopecia androgenetica is het genetisch bepaald dat alleen de haren aan de bovenkant van het hoofd zijn uitgerust met androgeenreceptoren. Dit verklaart waarom het haar aan de zijkant en achterkant (nek) van het hoofd niet verloren gaat met het ouder worden, maar haarverlies vaak bij de inhammen / het voorhoofd en de kruin plaats vindt. De typische terugwijkende haarlijn die ook wel inhammen worden genoemd, zijn typerend voor androgenetische alopecia. Overigens komt dit vooral bij mannen op deze manier voor – bij vrouwen begint deze vorm van haaruitval meestal bij de haarscheiding en verloopt het meer diffuus.
Alopecia diffusa – diverse oorzaken
Wanneer er sprake is van haarverlies over de hele hoofdhuid verdeeld, spreken we van alopecia diffusa: diffuse haaruitval. Er komen ongebruikelijk veel haren tegelijkertijd in de uitvalfase terecht doordat de haarcyclus verstoord is. Naast haaruitval merkt men vaak dat het haar ook dunner wordt. Soms is de haaruitval zo sterk, dat de schedelhuid door het overgebleven dunne haar zichtbaar wordt. Gelukkig leidt deze vorm van haarverlies zelden tot echte kaalheid.
Alopecia diffusa kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan het een gevolg zijn van (stofwisselings-)ziektes die met hoge koorts of het gebruik van geneesmiddelen zoals retinoïden of bloedverdunners gepaard gaan. Ook kan een onvoldoende werking of infectie van de schildklier de boosdoener zijn. Zwangerschappen gaan ook vaak gepaard met diffuus haarverlies en tot slot kan ook extreme stress een rol spelen.
Telogeen effluvium of telogene haaruitval is de meest voorkomende vorm van alopecia diffusa, waarbij de haarcyclus voortijdig wordt beëindigd en de telogene afbraakfase sneller wordt bereikt. Het komt voornamelijk voor bij vrouwen, maar in zeldzame gevallen ook bij mannen. Het is een aandoening die meestal samenhangt met fysieke of psychische stress zoals hoge koorts, infecties, bloedarmoede, een ongeval, operatie, streng dieet, emotionele problemen of alcoholmisbruik. Vaak is het te herleiden tot een stressvolle gebeurtenis die een aantal maanden voor de haaruitval plaatsvond. Meestal herstelt de haargroei zich weer binnen een jaar, maar het herstel is helaas niet altijd volledig.
Alopecia areata – kale plekken
Alopecia areata (de naam betekent ‘pleksgewijze kaalheid’) is na androgenetische alopecia de meest voorkomende vorm van haaruitval in Nederland. Het is een aandoening waarbij er vrij plotseling ronde of ovaalvormige kale plekken ontstaan in de behaarde gebieden. Meestal is dit op het hoofd, maar soms zijn ook andere plekken aangetast zoals de wimpers, wenkbrauwen of baard. Alopecia areata kan op elke leeftijd optreden, bij zowel mannen als vrouwen. Een ontsteking van de haarwortels belemmert de haarwortels in hun functie, waardoor hieruit enkel nog misvormde, gemakkelijk afbrekende en uiteindelijk helemaal geen haren meer groeien.
Over de mogelijke oorzaken van alopecia areata zijn de wetenschappers het nog niet helemaal eens. Mogelijk bestaat ook hier een erfelijke factor. Men vermoedt ook dat bepaalde auto-immuunziekten (ziekten die veroorzaakt worden door de productie van antistoffen tegen onderdelen van het eigen lichaam, in dit geval de haarwortels) een rol kunnen spelen. Maar ook een erfelijke aanleg voor het ontwikkelen van allergieën, schildklierproblemen, infecties en psychologische factoren (zoals stress) kunnen een verband hebben.